پای کشاورزی بر گلوی خشکیده دریاچه ارومیه

۵ ماه پس از رهاسازی آب از تونل کانی سیب به سمت دریاچه ارومیه و افزایش امید‌ها برای نجات بزرگ‌ترین دریاچه داخلی ایران، تراز دریاچه ارومیه در تاریخ سیزدهم خرداد سال‌جاری به پایین‌ترین سطح در ۶۰ سال گذشته رسید. آمار منتشر شده که در نتیجه همکاری طرح تحقیقاتی دریاچه ارومیه با مرکز سنجش از دور دانشگاه صنعتی شریف به‌دست آمده، نشان می‌دهد که این عدد کمترین تراز ثبت‌شده برای دریاچه ارومیه از سال ۱۳۴۳ تاکنون بوده و هم‌اکنون حجم آب دریاچه از سال ۹۴ نیز کمتر شده است.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

عدد و رقمی پایین‌تر از روز‌هایی که دریاچه با مرگ دست و پنجه نرم کرده و هنوز ستاد احیایی نیز برای نجات آن تشکیل نشده است. طبق گفته یک عضو پژوهشکده مطالعات دریاچه ارومیه به «ایران»، توسعه بی‌رویه اراضی غیرمجاز و کشت‌های پرمصرف، ظرفیت منابع آبی را به‌صورت تصاعدی افزایش داده و تأمین آب در چند ماه گذشته تنها از خشکیدگی کامل دریاچه جلوگیری کرده است.

اما کاهش بی‌سابقه تراز آب دریاچه ارومیه در حالی بر دامنه نگرانی‌ها از خشکیدگی کامل دریاچه و احتمال وقوع طوفان‌های شن در منطقه می‌افزاید که مهرنگ دوستی رضایی، مدیردفتر مطالعات پایه منابع آب شرکت آب منطقه‌ای آذربایجان غربی، ۸ خرداد ۱۴۰۲ اعلام می‌کند: با هدایت منابع آبی به سمت دریاچه ارومیه، حجم آب دریاچه به ۸۰۰ میلیون مترمکعب و سطح تراز آن نسبت به ابتدای سال آبی جاری، ۳۹ سانتیمتر افزایش یافته است.

از سویی دیگر معاون محیط زیست دریایی و تالاب‌های سازمان حفاظت محیط زیست نیز خبر می‌دهد که از ابتدای سال آبی جاری (۱ مهر ۱۴۰۱ تا نیمه خرداد ۱۴۰۲) تنها حدود ۸۰۰ میلیون مترمکعب از حقابه دریاچه ارومیه تخصیص یافته است. این در حالی است که حقابه تعیین‌شده توسط سازمان محیط زیست برای این دریاچه، سالانه ۳ میلیارد و ۴۰۰ میلیون مترمکعب است.

اما چگونه آمار و ارقام شرکت آب منطقه‌ای آذربایجان غربی با نتایج منتشرشده همخوانی نداشته و هر کدام وضعیتی متفاوت از آینده دریاچه را ترسیم می‌کنند؟ آیا همانگونه که مجتبی ذوالجودی معاون محیط زیست دریایی و تالاب‌ها خبر داده، دور از ذهن نیست که وضعیت دریاچه تا ۲ ماه آینده به شرایط بی‌سابقه‌ای در یک قرن اخیر برسد؟

کاهش بارندگی در حوضه آبریز

ادارات محیط زیست آذربایجان شرقی و غربی، پاسخی برای این سؤالات نداشته و تأکید می‌کنند که تنها باید اعضای ستاد احیای دریاچه ارومیه پاسخ خبرنگاران درباره دریاچه ارومیه را بدهند.

روح‌الله متفکرآزاد، نماینده مردم تبریز در مجلس شورای اسلامی و یاسر رهبردین، معاون هماهنگی امور عمرانی استاندار آذربایجان غربی نیز پاسخی به تماس‌ها و پیامک‌های «ایران» نمی‌دهند. این در حالی است که معاون هماهنگی امور عمرانی استاندار آذربایجان غربی با اشاره به کاهش بارندگی در حوضه آبریز دریاچه ارومیه خبر می‌دهد که در حال حاضر تراز دریاچه هزار و ۲۷۰ متر و ۱۸ سانتیمتر است و یک میلیارد و ۳۶۰ میلیون مترمکعب نیز آب دارد.

او با اشاره به اینکه امسال وضعیت بارشی خوبی بویژه در مقایسه با درازمدت در حوضه آبریز دریاچه ارومیه نداشتیم، تأکید می‌کند که افزایش دما در آذربایجان غربی و برداشت‌های صورت گرفته بویژه از آب‌های زیرزمینی، آبخوان‌های حوضه آبریز دریاچه ارومیه را دچار مشکل کرده است.

کشاورزی آب را می‌بلعد

بهزاد حصاری عضو هیأت علمی گروه مهندسی آب دانشگاه ارومیه و پژوهشکده مطالعات دریاچه ارومیه با اشاره به اینکه دریاچه ارومیه ورودی طبیعی کافی نداشته و میزان آب حداقلی آن نیز توسط ۳ بخش صنعت، شرب و عمدتاً کشاورزی برداشت می‌شود، می‌گوید: در حال حاضر دریاچه ارومیه دچار تغییر اقلیم و خشکسالی‌های مزمن شده و کاهش بارندگی‌ها نیز مزید بر علت شده و ضمن هم‌افزایی با برداشت آب در حوزه‌های مختلف، ورودی آب به دریاچه را به حداقل ممکن رسانده است. تا زمانی که هر قطعه زمین کشاورزی به‌عنوان بنگاه اقتصادی مدنظر نباشد و کشاورزی قراردادی، پیاده‌سازی و تحت یک سیستم منسجم و پویا مدیریت نشود، عملاً دولت هیچ قدرت حکمرانی بر مصرف آب بخش کشاورزی نخواهد داشت. متأسفانه حکمرانی آب این بخش، مورد غفلت دولت‌ها و دستگاه‌های اجرایی قرار گرفته است و توسعه بی‌رویه اراضی غیرمجاز و کشت‌های پرمصرف بیش از توان و ظرفیت منابع آبی به‌صورت تصاعدی و کنترل نشده افزایش‌یافته است.»

تونل کانی سیب تکمیل نشده است

این استاد دانشگاه، یکی از پروژه‌های تعریف‌شده ستاد احیای دریاچه ارومیه را پروژه انتقال آب از سد کانی سیب دانسته و می‌گوید: مشکل اینجاست که این پروژه هنوز تکمیل نشده و به ظرفیت کامل نرسیده است. طرحی که قرار بود طی یک سال آبی، ۳۰۰ میلیون مترمکعب و در ظرفیت پر آن ۶۰۰ میلیون مترمکعب آب را وارد دریاچه ارومیه کند. اگرچه طی چند ماه گذشته بخشی از این آب تأمین شده، اما اثر معنا‌داری در افزایش سطح آب دریاچه ارومیه نداشته و تنها از خشکیدگی مطلق دریاچه جلوگیری کرده است.

مسئول سابق پایش مصوبات ستاد احیای دریاچه ارومیه با تأیید اثر مثبت روانی ورود آب به دریاچه می‌افزاید: اثر واقعی این طرح، با تکمیل پروژه، ورود ۶۰۰ میلیون مترمکعب آب به دریاچه و تکمیل پروژه‌های ۲۷ گانه به ثمر خواهد رسید، اما از پروژه‌ای که نیمی از آن افتتاح نشده و زمان زیادی از بهره‌برداری از آن نمی‌گذرد، انتظار زیادی نمی‌توان داشت. باید از خشکیدگی کامل آن و فعال شدن کانون‌های گردوغبار و وقوع طوفان‌های نمک جلوگیری شود.

تثبیت ریزگرد‌ها در مناطق بحرانی

 او تثبیت ریزگرد‌ها در مناطق بحرانی را یکی از پروژه‌های موفق ستاد احیای دریاچه ارومیه دانسته و تصریح می‌کند: دانشگاه ارومیه در این طرح مسئولیت پایش پروژه‌های ۲۷ گانه احیای دریاچه را برعهده گرفته بود و تثبیت مناطق بحرانی گردوغبار مانند روستای جبل کندی، سپرغان، منطقه‌ای در میاندوآب و منطقه‌ای در چوپانلوی سلماس را مورد پایش و رصد قرار داده بود.پس از قرق و ممانعت از ورود و چرای احشام، با کمک بادشکن‌های زنده و غیرزنده ریزگرد‌ها در این مناطق تثبیت شد. اگرچه این اقدامات، اثرات معناداری در تثبیت ریزگرد‌ها داشته، اما همین اراضی چنانچه دوباره خشک شده و در معرض هوا‌دیدگی قرار گیرد، ذرات خاکش از یکدیگر گسسته شده و علاوه بر بحرانی شدن این مناطق، مناطق بحرانی جدیدی از گردوغبار در منطقه خلق خواهد شد. برای جلوگیری از این وضعیت باید دوباره منابع مالی تزریق شده و منابع طبیعی و محیط‌زیست پای کار آیند.

عضو پژوهشکده مطالعات دریاچه ارومیه، همچنین از عملکرد ستاد احیای جدید دریاچه ارومیه مستقر در استانداری انتقاد کرده و می‌گوید: «این ستاد تا حال حاضر، نه برنامه مدون و نه نقشه راهی ارائه داده و نه ظرفیت کارشناسی علمی قوی به آن تخصیص داده است و عملاً منابع مالی تخصیص‌یافته ناچیز و تشکیلات ساختاریافته قوی در منطقه راه‌اندازی نکرده است؛ حتی ارتباط این ستاد با مراکز دانشگاهی و مراکز تحقیقاتی نیز به حداقل رسیده است.

او پیشنهاد می‌کند که مسئولیت علمی احیای دریاچه ارومیه به دانشگاه‌های منطقه و پژوهشکده دریاچه ارومیه واگذار شده و از ظرفیت‌های دانشگاه‌های بومی، شرکت‌های دانش‌بنیان و اساتید و صاحبنظران استفاده مطلوب صورت گیرد. در هر صورت، منطقه دچار خشکسالی مزمن شده و برای حل شرایط بحرانی و مزمن آب در کشور و حوضه دریاچه ارومیه، انتظار می‌رود تصمیمات کلان با تدبیر، درایت و خردجمعی با لحاظ شرایط بهینه به نفع معیشت مردم و پایداری محیط‌زیست منطقه اتخاذ شود.

انتظار معجزه نداریم

در همین حال مسعود باقرزاده کارشناس تالاب‌ها، کشاورزی را رقیب عمده دریاچه ارومیه دانسته و تأکید می‌کند که یکی از مهم‌ترین مصوبات ستاد احیا این بود که کشاورزی در حوضه دریاچه توسعه پیدا نکرده و بهره‌وری ارتقا پیدا کند. اما طی این مدت نه‌تن‌ها این خواسته محقق نشد، بلکه بیش از ۳۰ هزار هکتار نیز به زمین‌های کشاورزی در حوضه دریاچه ارومیه افزوده شد. بر این اساس ما نباید با تزریق چند میلیون مترمکعب هکتار آب به دریاچه، انتظار معجزه داشته‌باشیم و تصور کنیم دریاچه ارومیه از خشکیدگی کامل نجات پیدا کرده است. این میزان آب تنها بخش‌هایی از دریاچه را مرطوب کرده و بخش زیادی از همین سطح نیز با افزایش گرما تبخیر شده است.

منبع: ایران

باشگاه خبرنگاران جوان آذربایجان غربی ارومیه

منبع: باشگاه خبرنگاران

کلیدواژه: دریاچه ارومیه بی آبی ستاد احیای دریاچه ارومیه آذربایجان غربی میلیون مترمکعب مناطق بحرانی آب به دریاچه حوضه آبریز ریزگرد ها آب دریاچه محیط زیست منطقه ای منابع آب

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.yjc.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «باشگاه خبرنگاران» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۸۲۸۰۶۰۲ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

تراز دریاچه ارومیه به ۱۲۷۰.۶۰ متر رسید/لزوم تغییر الگوی کشت

به گزارش خبرگزاری مهر، محمدصادق معتمدیان دوشنبه شل در برنامه صفحه اول وسعت دریاچه ارومیه را در حال حاضر ۲۰۰۰ کیلومتر مربع عنوان کرد و افزود: وسعت دریاچه ارومیه نسبت به مدت زمان مشابه سال قبل ۵۶۰ کیلومتر مربع افزایش یافته و حجم آب دریاچه نیز با ۶۰۰ میلیون مترمکعب افزایش نسبت به مدت زمان مشابه سال قبل، به دو و نیم میلیارد مترمکعب رسیده است.

استاندار آذربایجان غربی مشکل دریاچه ارومیه را در دو بخش تغییر اقلیم و کاهش بارندگی‌ها و افزایش دما و همچنین مداخلات انسانی از جمله توسعه بخش کشاورزی و افزایش کاشت محصولات پر آب بر عنوان کرد و افزود: از سال ۱۳۷۷ شاهد روند نزولی آب دریاچه ارومیه بودیم و در مدت ۲۵ سال اخیر وضعیت دریاچه ارومیه به شکل کنونی درآمده است.

وی با اشاره به اجرای برنامه‌های مختلف سخت‌افزاری در دولت‌های مختلف در راستای احیای دریاچه ارومیه، گفت: متأسفانه در این مدت در حوزه نرم‌افزاری احیای دریاچه ارومیه کوتاهی شده و ما شاهد افزایش ۱۴۰ هزار هکتاری باغات حوضه آبریز دریاچه ارومیه هستیم و این مسئله موجب افزایش روند مصرف آب کشاورزی در این حوضه شده است.

الگوی کشت محصولات کشاورزی تغییر یابد

معتمدیان با اشاره به حجم مصرف آب در برخی از محصولات پرآب بر در حوضه آبریز دریاچه ارومیه، افزود: مصرف آب باغات سیب و محصولات چغندرقند و یونجه ۵۷ درصد از آب کشاورزی حوضه دریاچه ارومیه است و این مسئله ضرورت استفاده از محصولات جایگزین از جمله محصولات کم آب بر و تغییر الگوی کشت را در این حوضه افزایش می‌دهد.

وی رویکرد اصلی ستاد احیای دریاچه ارومیه را اجرای برنامه‌های نرم‌افزاری و تغییر الگوی کشت عنوان کرد و گفت: علیرغم وجود مشکلات موجود در این مسیر از جمله ۷۳ هزار حلقه چاه غیرمجاز، با تاکید حضرت آیت الله رئیسی رئیس جمهور و مخبر رئیس کارگروه ملی نجات دریاچه ارومیه، در کنار تأمین معیشت مردم الگوی مناسب مدیریت مصرف آب در این حوضه طراحی و اجرا می‌شود.

هر سه ماه یکی از پروژه‌های سخت افزاری دریاچه ارومیه افتتاح می‌شود

دبیر کارگروه ملی نجات دریاچه ارومیه در ادامه با قدردانی از تلاش دولت‌های گذشته در اجرای پروژه‌های مختلف سخت‌افزاری احیای دریاچه، افزود: با نگاه ویژه دولت سیزدهم و شخص آیت الله رئیسی رئیس جمهور و با اختصاص اعتبارات مورد نیاز، بسیاری از پروژه‌های نیمه تمام احیای دریاچه ارومیه در این دولت به پایان رسیده و هر سه ماه شاهد افتتاح و بهره‌برداری از یکی از پروژه‌های سخت‌افزاری احیای دریاچه ارومیه هستیم.

وی افتتاح تونل انتقال آب از کانی سیب را یکی از مهم‌ترین پروژه‌های سخت‌افزاری احیای دریاچه ارومیه عنوان کرد و گفت: با عزم جدی دولت و به ویژه وزارت نیرو و پیگیری‌های انجام شده و تأمین اعتبارات مورد نیاز، این پروژه به دست رئیس جمهور در ۵ اسفند ماه ۱۴۰۱ به بهره‌برداری رسید.

معتمدیان با اشاره به رهاسازی آب از پشت سدهای استان در راستای احیای دریاچه ارومیه افزود: در کنار انتقال ۳۰۰ میلیون مترمکعب آب از کانی سیب، از آذر ماه سال گذشته بر اساس مطالعات و برآوردهای انجام شده، حقابه دریاچه ارومیه از پشت سدهای مهاباد، بوکان، تکاب و چراغ ویس سقز به سمت دریاچه ارومیه رهاسازی شده است.

روزانه ۳۰ میلیون مترمکعب آب به دریاچه ارومیه هدایت می‌شود

وی با اشاره به اینکه در حال حاضر روزانه حدود ۳۰ میلیون متر مکعب از طریق رهاسازی آب، به دریاچه ارومیه آب هدایت می‌شود و این روند تا دو هفته آینده ادامه خواهد داشت، افزود: با توجه به بارش‌های اخیر، پیش بینی می‌شود حجم آب دریاچه ارومیه تا ۳ میلیارد متر مکعب افزایش یابد.

دبیر کارگروه ملی نجات دریاچه ارومیه ادامه داد: برنامه‌ریزی‌هایی انجام شده در ستاد دریاچه ارومیه برای هدایت یک میلیارد و ۱۰۰ میلیون مترمکعب حق آبه از طریق رهاسازی آب از سدهای حوضه آبریز دریاچه و همچنین رودخانه‌های فاقد سد بود که خوشبختانه این میزان به یک میلیارد و ۴۰۰ میلیون مترمکعب نیز افزایش یافته و این نشان از اثرات مدیریتی و کنترل‌های لازم در روند رهاسازی و انتقال آب به دریاچه ارومیه و مدیریت مصرف آب در بخش کشاورزی است.

معتمدیان گفت: در حوزه سخت‌افزاری پروژه نیمه تمام خط انتقال بادین آباد به طول چهار و نیم کیلومتر در راستای انتقال ۱۸۰ میلیون متر مکعب آب به پشت سد کانی سیب و انتقال از طریق تونل به دریاچه که با تلاش‌های شبانه روزی در حال اجراست و پیش بینی می‌شود تا پایان اردیبهشت ماه به اتمام می‌رسد.

تاکنون ۹۰ میلیون مترمکعب آب از سدها به دریاچه ارومیه رهاسازی شده است

معتمدیان، در بخش دیگری از سخنان خود با اشاره به اینکه حقابه تالاب‌های دریاچه ارومیه در سال ۱۴۰۱ حدود ۶۵ میلیون مترمکعب تعیین شده بود، افزود: تاکنون ۹۰ میلیون مترمکعب آب از سدها به سمت تالاب‌های اقماری دریاچه ارومیه هدایت شده و این مسئله موجب تثبیت و احیای این تالاب شد.

وی همچنین با بیان اینکه شرایط خوب دریاچه ارومیه و تالاب‌ها، نشاط اجتماعی را برای جامعه به ارمغان آورده است، خاطرنشان کرد: بهبود وضعیت دریاچه ارومیه و تالاب‌های اقماری آن، آثار خوب زیست محیطی و میزبانی از صدها هزار پرنده مهاجر را فراهم کرده است.

معتمدیان همچنین با بیان اینکه برای احیای کامل دریاچه ارومیه حجم آب آن باید به ۱۴ میلیارد مترمکعب برسد، اضافه کرد: حجم آب مورد نیاز برای تثبیت وضعیت دریاچه ارومیه نیز ۶ میلیارد مترمکعب است که با توجه به تبخیر سالانه ۲ میلیارد مترمکعب و میزان ورودی آب به دریاچه، نیازمند زمان لازم و یک برنامه ریزی منسجم از جمله مراقبت، رصد و اجرای برنامه‌های نرم افزاری هستیم.

وی در ادامه با اشاره به رویکردهای نرم افزاری احیای دریاچه ارومیه در کنار اهمیت صیانت و ارتقای معیشت مردم، افزود: در راستای تغییر الگوی کشت در شمال آذربایجان غربی، طرح ۳ هزار هکتاری کاشت درختان کم آب بر پسته و گردو اجرا شده است و این طرح می‌تواند به عنوان یک طرح نمونه در جایگزینی کاشت درختان گردو و پسته به جای درختان سیب در راستای افزایش درآمد کشاورزان و کاهش آب مصرفی در حوزه کشاورزی به باغداران معرفی شود.

رویکرد دولت سیزدهم مردمی سازی امور در احیای دریاچه ارومیه است

دبیر کارگروه ملی نجات دریاچه ارومیه به رویکرد دولت سیزدهم مبنی بر مردمی سازی امور نیز اشاره کرد و یادآور شد: همراهی مردم در اجرای سیاست‌هایی چون تغییر الگوی کشت، نیازمند تبیین برنامه‌ها و آگاهی مردم با استفاده از ظرفیت رسانه‌ها بویژه صدا و سیما و شبکه‌های اجتماعی می‌باشد.

معتمدیان همچنین با اشاره به اختصاص ۶ هزار میلیارد تومان برای اتمام پروژه‌های نیمه تمام نرم افزاری احیای دریاچه ارومیه در دولت سیزدهم، افزود: در کنار اجرای طرح کشت جایگزین، استفاده از سیستم‌های نوین آبیاری و تداوم نهضت گلخانه‌ای نیز درخصوص احیای دریاچه ارومیه با جدیت دنبال می‌شود.

وی با تاکید بر اینکه مردم نقش اصلی را در حوزه نرم افزاری احیای دریاچه ارومیه دارند، تصریح کرد: مردم منطقه در کنار همراهی برای اجرای طرح تغییر الگوی کشت که افزایش درآمد را نیز به دنبال خواهد داشت، با جلوگیری از برداشت‌های غیرمجاز از حقابه دریاچه ارومیه، همکاری لازم را با دستگاه‌های مربوطه داشته باشند.

کد خبر 6098893